The Great Green Wall: Groen antwoord op hedendaags verdriet

Jared P. Scott tekent met The Great Green Wall voor een rijke documentaire over het Afrika van vandaag en de uitdagingen waar het continent voor staat. Met zangeres Inna Modja als zachte getuige slaagt hij erin de toekomst met een gouden randje te bekijken. Een film die aanzet tot zowel reflectie als actie en vooral zorgt voor hoop.

In 2007 kwam de Pan-Afrikaanse Organisatie samen om een plan uit te werken dat hun toekomst voorgoed zou veranderen. Ze legden tijdens die bijeenkomst de basis voor de ‘great green wall’; een slinger nieuw aangeplante bossen doorheen de Afrikaanse Sahel gebieden waarmee de regio van een klimaatapocalyps zou worden gered. Voor zangeres Inna Modja is deze muur meer dan een mooi plan voor de bescherming van het milieu. De uiteindelijke opzet van de muur is immers om de woestijnvorming in het gebied terug te dringen en zo de landbouw te ondersteunen. Uiteindelijk gaat het volgens Modja om een humanitair project. Want de muur zorgt ervoor dat de jongeren van vandaag kunnen dromen, en niet langer gedwongen worden om hun toekomst in Europa te gaan zoeken.

Een verteerbare reis

Modja gebruikt de reep aan bebossing als leidraad voor een reis. Ze beweegt zich van plek naar plek, doorheen de verschillende landen en culturen van de Sahel, om er liedjes te maken samen met lokale muzikanten. Haar ‘Green Wall’ album staat dan ook bomvol songs die ze schrijft tijdens de reis. Liedjes over de muur, over Afrika, over hoop.

Al snel ziet de zangeres dat het project van de muur niet louter ecologisch en humanitair is. De wortels en de invloeden ervan liggen in alle lagen van de Afrikaanse conflicten. Ze schuwt, ondanks haar hoopvolle boodschap, de realiteit niet en gaat op zoek naar hoe de droogte in verschillende Afrikaanse landen ook het sociale klimaat beïnvloedt.

Daarbij vormen haar nummers, of haar zoektocht naar melodieën, een leidraad die het geheel licht en verteerbaar maken. Modja benadrukt hoe belangrijk het voor haar en haar land is dat dit verhaal niet oogt als door westerse bril bekeken kommer en kwel. The Green Wall grijpt daarom deze kans om de Pan-Afrikaanse organisatie uitgebreid in beeld te brengen en zo het traditionele beeld van een strikt landelijke regio te overstijgen.

Een hoopvol lied

Met haar energieke nummers en oprechte présence ontwapent Modja ook. Wanneer ze spreekt over een Sahelregio die de kans moet krijgen om te dromen, is dat geen melodramatische oproep maar een doorleefde gedachte. Slim dus van de Amerikaanse regisseur Jared P. Scott (The Age of Consequences) om Modja’s reis zo centraal te plaatsen. Zijn getuige bezit de nederigheid en de mediagenieke ingesteldheid om zichzelf niet totaal weg te cijferen maar in te zetten om anderen hun verhaal te laten brengen. Haar eigen biografie komt kort aan bod, maar wordt niet breed uitgesmeerd. Liever verbindt ze het lied dat boeren zingen om het werk te verdragen met hoe haar muziek zich leent tot een zachte vorm van activisme.

Samen met Modja slingert The Great Green Wall van land naar land, belicht de documentaire de donkerste bladzijden uit de recente Afrikaanse geschiedenis om overeind te blijven als een portret van generaties en een lichtend voorbeeld voor de toekomst. Modja wordt tot tranen toe bewogen door getuigenissen van ex-Boko Haram strijders maar bezoekt ook het hedendaagse Ethiopië dat in de woorden van een lokale boer “de hongersnood heeft omgezet in een nieuwe blik op de wereld” en groener dan ooit oogt. Overal waar ze komt, wordt ze ontvangen met open armen. Armen die ze vult met liefde en muziek, maar ook met kritische vragen.

Alles zit in alles

Natuurlijk is The Great Green Wall bij momenten een pamflet. De aanbouw van de muur laat in sommige regio’s op zich wachten en Scott en Modja grijpen hun kans om dit project opnieuw aan te zwengelen en de haalbaarheid ervan in de verf te zetten. En toch stoort dat geen moment. Niet alleen omdat het belang van de zaak evident is, maar ook omdat ze erin slagen om het project af te tekenen tegen de contouren van de Afrikaanse verhalen die we jammer genoeg beter kennen.

De hongersnoden, de religieuze conflicten, de opstanden, het terrorisme, de emigratie: het lijkt allemaal onlosmakelijk verbonden met de droogte van het land. Onbewoonbare oorden doen mensen verzeilen in onrust of zetten hen aan om impulsief hun heil elders te zoeken. Modja ziet dat en ze wil iets doen. Maar ze voelt dat haar handen het verdriet van al die verhalen niet kunnen dragen. Haar muziek kan zalven, maar niet genezen. En dat lijkt de groene muur wel te kunnen.

Een nieuw Afrikaans verhaal

Maar wat eigenlijk de rode draad doorheen de film is, nog steviger dan de groene lijn voor het klimaat, is het verlangen om een nieuw en krachtig Afrikaans verhaal te schrijven. Modja zegt al meteen dat ze droomt van een Afrika waarin jonge mensen niet hoeven te emigreren om geluk te zoeken, waarin een jongere kan dromen van een gelukkig leven in eigen land.

Uit die gedachte spreekt hoop, strijdlust, maar ook een streven naar een nieuw imago. Het continent bevat genoeg kennis, genoeg harde werkers en voldoende motivatie om het zelf te halen. Dat wordt volgens Modja en Scott geïllustreerd door het positivisme dat van de hedendaagse Ethiopische boer uit gaat.

The Great Green Wall reageert op de misvatting dat deze strook land alleen ‘te redden’ valt. Het is meer dan dat. De regio is in staat z’n eigen verhaal te herschrijven – en wel nu. Met een grote, hoopvolle pen in de hand en de ogen open voor de realiteit en de uitdagingen van vandaag, doen Scott en Modja een begeesterd appél op ons geweten. The Great Green Wall is leerrijk, maar nooit belerend. Intens, maar nooit dramatisch. Eerlijk en altijd open.

 overzicht  filmpagina