For Sama: Aleppo's logenstraffing

Wat bezielt iemand om tijdens de belegering van haar stad door zowel de afgezette dictator als buitenlandse mogendheden en religieuze fanatici de camera op te nemen en verslag te doen van het dagelijkse leven te midden deze destructie? Die vraag borrelt op bij het bekijken van ‘For Sama’, een documentaire mokerslag van Waad Al-Kateab en Edward Watts.

Het antwoord komt ergens halverwege deze oorlogsdocumentaire wanneer regisseuse Waad Al-Kateab in het ziekenhuis dat zij met haar man bemant en bewoont, de gewonden van een zoveelste bombardement probeert te filmen. Een moeder die zonet haar zoon verloren heeft, krijst, wanneer ze de camera ziet: "Film je dit? Film wat ze ons aandoen!" Bovenop de doodsangst die het leven in een oorlogssituatie tekent, is er immers ook altijd de angst om niet geloofd te worden. Het gevoel dat de buitenwereld zal besluiten dat jouw lijden nooit heeft plaatsgevonden.

‘For Sama’ wil getuigenis afleggen. In de eerste plaats niet van de oorlog, maar van de mensen die ervoor kozen in Aleppo te blijven en zich te verzetten tegen de waanzin. In deze context betekent een normaal leven leiden immers je verzetten tegen het regime. We krijgen dan ook scènes uit dat normale leven te zien. Kinderen gaan naar school, mensen zingen, de documentairemaakster trouwt zelfs met de man die ze aan het begin van de opnames (die jaren overspannen) nog een vriend noemde. Het leven, ondanks alles. 

Want tussen de gezangen door krijsen bommen en het merendeel van deze documentaire bevinden we ons in het ziekenhuis waar de documentairemaakster samen met haar man, die dokter is, gaat wonen. In datzelfde ziekenhuis, waar bij elke bomaanslag nieuwe slachtoffers binnenkomen, wordt ook Sama geboren. Met haar ook deze film.

In het ideologische en strategische kluwen dat een oorlog altijd is, maakte Al-Kateab (overigens een schuilnaam) de keuze om deze getuigenis tot haar dochter te richten. Dit geeft haar de kans om heel dicht bij de werkelijkheid te blijven en tezelfdertijd verder dan die werkelijkheid te kijken door vragen te stellen over de toekomst van dit kind dat ze in deze hel ter wereld bracht. Het dwingt haar ook om haar keuzes - of ze blijft dan wel vertrekt - te verantwoorden op een concrete manier. In cynische termen zou je ook kunnen zeggen dat dit een makkelijke manier is om ons, westers publiek, de film in te trekken door het verhaal een herkenbaar kindergezicht mee te geven.

Want 'For Sama' is geen gemakkelijke film. Maar ook geen die het publiek lam legt. Tussen de droneshots van een verwoeste stad en de met handcamera geschoten beelden van haar verwonde inwoners, is er ook plaats voor schoonheid. 
 Wederom ondanks alles. Wanneer een negen maanden zwangere vrouw binnengebracht wordt na een aanslag, zien we, gedurende de meest eenzame minuten uit de menselijke geschiedenis, hoe de dokters er alles aan doen om het kind tot leven te wekken. Als het dan toch begint te krijsen, is dat zonder meer een wonder. De logenstraffing van de absurde wereld waarin dit plaatsvindt. De vraag is alleen: "Wat nu?"

 overzicht  filmpagina